Wycena kredytów i obligacji w skorygowanej cenie nabycia

Podstawę prawną dla wszystkich jednostek zobligowanych do wyceny instrumentów finansowych stanowią takie dokumenty jak:

• MSR 39,
• KSR 4,
• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12.12.2001 w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. nr 149, poz. 1674 z późn. zm.) – rozporządzenie o instrumentach finansowych.

Z wymogu wyceny instrumentów finansowych, w tym kredytów i obligacji, zwolnione są jedynie te jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega corocznemu badaniu. Wynika to z faktu, iż nie spełniają one przewidzianych ustawą kryteriów.

Z Powyższego rozporządzenia wynika, że niektóre z instrumentów finansowych powinny być wyceniane w skorygowanej cenie nabycia, zwanej też zamortyzowanym kosztem. Można wśród nich wymienić:
 

• aktywa finansowe (np. obligacje), które zostaną utrzymane do terminu wymagalności,
• zobowiązania finansowe (np. z tytułu kredytu), z wyjątkiem instrumentów pochodnych o charakterze zobowiązań, pozycji zabezpieczonych oraz zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu,
• składniki aktywów finansowych o określonym terminie wymagalności, dla których niemożliwe jest wiarygodne ustalenie wartości godziwej,
• nieprzeznaczone do sprzedaży należności własne oraz udzielone pożyczki.

Poniżej prezentujemy wybrane fragmenty MSR 39:

Celem MSR 39 jest jest określenie zasad ujmowania i wyceny aktywów finansowych i zobowiązań finansowych, a także niektórych umów kupna lub sprzedaży niefinansowych składników majątkowych. Wymagania dotyczące prezentacji informacji o instrumentach finansowych zostały określone w MSR 32 Instrumenty finansowe: prezentacja. Wymagania dotyczące ujawniania informacji o instrumentach finansowych zostały określone w MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji.

Definicje dotyczące ujmowania i wyceny

Zamortyzowany koszt składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego jest to kwota, w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązanie finansowe wycenia się w momencie początkowego ujęcia, pomniejszona o spłaty kapitału oraz powiększona lub pomniejszona o ustaloną z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej skumulowaną amortyzację wszelkich różnic pomiędzy wartością początkową a wartością w terminie wymagalności, oraz pomniejszona o wszelkie odpisy (bezpośrednio lub przez rachunek rezerw) z tytułu utraty wartości lub nieściągalności.

Metoda efektywnej stopy procentowej jest to metoda naliczania zamortyzowanego kosztu składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego (albo grupy aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych) oraz przypisania przychodów lub kosztów odsetkowych do odpowiednich okresów. Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dokładnie dyskontuje oszacowane przyszłe pieniężne wpływy lub płatności dokonywane w oczekiwanym okresie do wygaśnięcia instrumentu finansowego, a w uzasadnionych przypadkach w okresie krótszym – do bilansowej wartości netto składnika aktywów lub zobowiązania finansowego. Przy wyliczaniu efektywnej stopy procentowej jednostka dokonuje oszacowania przepływów pieniężnych, uwzględniając wszelkie postanowienia umowy instrumentu finansowego (np. przedpłaty, opcje kupna lub podobne), jednakże nie uwzględnia potencjalnych przyszłych strat związanych z nieściągalnością kredytów. Wyliczenie obejmuje wszelkie płacone i otrzymywane przez strony umowy prowizje i punkty stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej (zob. MSR 18), koszty transakcji oraz wszelkie inne premie lub dyskonta. Przyjmuje się założenie, że przepływy pieniężne oraz oczekiwany czas trwania grupy podobnych instrumentów finansowych mogą być wiarygodnie oszacowane. Jednakże w rzadkich przypadkach, kiedy nie jest możliwe wiarygodne oszacowanie przepływów pieniężnych lub oczekiwanego czasu trwania instrumentu finansowego (lub grupy instrumentów finansowych), jednostka dokonuje wyliczeń w oparciu o przepływy pieniężne wynikające z umowy za pełny umowny czas trwania instrumentu finansowego (lub grupy instrumentów finansowych). Wyłączenie jest to usunięcie poprzednio ujętych aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych z bilansu jednostki.

Wartość godziwa jest to kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie wykonane, pomiędzy dobrze poinformowanymi i zainteresowanymi stronami w bezpośrednio zawartej transakcji.

Standaryzowana transakcja kupna lub sprzedaży jest to kupno lub sprzedaż składnika aktywów finansowych zgodnie z umową, której warunki wymagają dostarczenia składnika aktywów w okresie wynikającym zwykle z obowiązujących regulacji lub konwencji przyjętych na danym rynku.

Koszty transakcji są to koszty krańcowe, które można bezpośrednio przyporządkować czynności nabycia, emisji lub wyzbycia się składnika aktywów finansowego lub zobowiązania finansowego (załącznik A paragraf OS13). Koszt krańcowy to taki, który nie zostałby poniesiony, gdyby jednostka nie dokonała nabycia, emisji lub nie wyzbyła się instrumentu finansowego, choćby kredytu czy obligacji.

Początkowa wycena aktywów finansowych i zobowiązań finansowych

W momencie początkowego ujęcia, składnik aktywów finansowych lub zobowiązanie finansowe, na przykład kredyty lub obligacje, wycenia się według wartości godziwej. W przypadku składnika aktywów lub zobowiązania finansowego, których nie kwalifikuje się jako wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy, wartość ta powiększona jest o koszty transakcji. Mogą być one bezpośrednio przypisane do nabycia lub emisji składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego.

Jeżeli jednostka przyjęła zasadę ujmowania na dzień rozliczenia transakcji składnika aktywów wycenianego w następnych okresach według kosztu lub zamortyzowanego kosztu, to składnik ten jest początkowo ujmowany w wartości godziwej ustalonej na dzień zawarcia transakcji (zob. załącznik A paragrafy OS53–OS56).

Na potrzeby wyceny składnika aktywów finansowych po początkowym ujęciu, niniejszy standard kwalifikuje aktywa finansowe do czterech następujących kategorii zdefiniowanych w paragrafie 9:
 

• aktywa finansowe wyceniane według wartości godziwej przez wynik finansowy,
• inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności,
• pożyczek i należności,
• aktywa finansowe dostępne do sprzedaży.

Kategorie te mają zastosowanie do wyceny oraz ujęcia zysków i strat zgodnie z niniejszym standardem. Jednostka może przyjąć inne określenia dla tych kategorii lub podział na inne kategorie w celu przedstawienia informacji w części głównej sprawozdania finansowego. Jednostka ujawnia w notach objaśniających informacje wymagane przez MSSF 7.